Bầu trời trong tuần từ 6/1 đến 12/1/2014
Hãy cùng quan sát bầu trời tuần lễ thứ 2 của tháng Giêng với những thiên thể sáng chói cùng những kỳ quan huyền ảo của bầu trời bạn nhé. Trong tuần này bạn sẽ được quan sát sự trở lại của chòm sao Leo (Sư Tử), ngôi sao Algol và Tam giác mùa đông cùng những hành tinh sáng khác.
Thứ hai, 6/1
Bạn sẽ được quan sát sự trở lại của chòm sao Leo (Sư Tử) trên bầu trời vào tối hôm đó. Hãy tìm ra chòm sao này từ khoảng 10 giờ đêm ở gần chân trời hướng đông. Khi chòm Leo vừa mọc lên thì Mặt Trăng cũng vừa lặn xuống, nên bạn có thể thỏa sức chiêm ngưỡng chòm sao này mà không bị ánh trăng quấy phá, tuy là vậy nhưng chòm Sư Tử vẫn khá mờ nhạt và bạn phải sử dụng những thiên thể khác làm chỉ dẫn.
Sử dụng nhóm sao Bắc Đẩu thuộc chòm sao Ursa Major (Đại Hùng) nằm cao trên bầu trời ở hướng đông bắc, vẽ một đường thẳng dài 45° từ ngôi sao Merak đi lên rồi bạn sẽ bắt gặp ngôi sao Regulus - ngôi sao sáng nhất của chòm Leo. Đường thẳng vừa nối dài đi ngang qua giữa chòm sao Leo Minor (Tiểu Sư). Xem bài viết.
Thứ ba, 7/1
Bạn hãy quan sát ngôi sao quỷ Algol trong chòm sao Perseus (Anh Tiên) từ khi màn đêm vừa buông xuống để thấy nó thay đổi độ sáng biểu kiến từ +3,4 đến +2,1. Nó sẽ lên đến vị trí cao nhất trên bầu trời vào nửa đêm với độ cao khoảng 60 độ so với đường chân trời. Đây là một hệ sao đôi nên độ sáng biểu kiến của nó thay đổi từ cực đại cho đến cực tiểu cứ mỗi 2,87 ngày là một chu kỳ.
Ngôi sao Algol thuộc chòm sao Perseus nằm gần những chòm sao và thiên thể đặc trưng của mùa đông. Bạn có thể tìm ra nó ở khoảng 60 độ so với đường chân trời ngay khi màn đêm vừa buông xuống, nó nằm gần cụm sao Pleiades trong chòm sao Taurus (Kim Ngưu). Xem bài viết.
Thứ tư, 8/1
Mặt Trăng sẽ đạt pha bán nguyệt đầu tiên trong tháng vào 10 giờ sáng 8/1, lúc này nó nằm trong khu vực chòm sao Pisces (Song Ngư). Mặt Trăng có thể chỉ dẫn bạn đến với hành tinh Sao Thiên Vương, nằm cách 9° về hướng tây nam so với Mặt Trăng. Hãy sử dụng kính thiên văn và hướng thẳng về khu vực này với độ phóng đại 100x để thấy đĩa hành tinh nhỏ màu xanh lục. Xem bài viết.
Thứ năm, 9/1
Tam giác mùa đông tỏa sáng ở bầu trời hướng đông nam khi màn đêm vừa buông xuống. Bộ ba thiên thể tạo nên tam giác này không phải là một chòm sao (constellation) mà chúng là một nhóm sao (asterism), tức là chúng có hình dạng dễ nhận biết nhưng không phải là một chòm chính thức. Nhóm sao nổi tiếng nhất là nhóm sao Bắc Đẩu - chúng là 7 ngôi sao sáng nhất của chòm sao Ursa Major (Đại Hùng), còn nhiều nhóm sao khác như Tam giác mùa hè hay Lục giác mùa đông, ...
Tam giác mùa đông được tạo nên bởi 3 ngôi sao sáng : ngôi sao Sirius của chòm sao Canis Major (Đại Khuyển) - tượng trưng cho vòng đeo cổ của chú chó săn này, ngôi sao Procyon của chòm sao Canis Minor (Tiểu Khuyển), cùng ngôi sao sáng thứ 10 trên bầu trời thuộc chòm sao Orion (Lạp Hộ) - sao Betelgeuse màu cam - tượng trưng cho vai phải của chàng thợ săn. Xem bài viết.
Thứ sáu, 10/1
Sao Hỏa mọc lên ở bầu trời hướng đông từ sau nửa đêm, hành tinh đỏ tỏa sáng với độ sáng biểu kiến là +0,9 - tương đương với ngôi sao thuộc chòm sao mà nó đang đi qua : sao Spica của chòm sao Virgo. Sao Hỏa sẽ cách sao Virgo khoảng 10° vào tối này và cách nhau chỉ 5° vào cuối tháng. Xem bài viết.
Thứ bảy, 11/1
Mặt Trăng sẽ nằm gần cụm sao Pleiades và ngôi sao đỏ cam Aldebaran thuộc chòm sao Taurus (Kim Ngưu). Mặc dù cho ánh sáng của Mặt Trăng là rất sáng, bạn vẫn có thể dễ dàng quan sát được sao Aldebaran bằng mắt thường. Xem bài viết.
Xem bài viết Cụm sao Pleiades - Bảy chị em nổi tiếng trên bầu trời.
Xem bài viết Aldebaran - Con mắt đỏ rực lửa của con bò vàng Taurus.
Chủ Nhật, 12/1
Sao Thổ là mục tiêu dễ dàng bắt gặp cho bạn ở bầu trời hướng đông sau nửa đêm. Nó nằm trong chòm sao Libra (Thiên Xứng) với độ cao khoảng 20° so với đường chân trời trước khi bình minh đến. Sao Thổ tỏa sáng với độ sáng biểu kiến là +0,6 nên nó là thiên thể sáng nhất vùng trời này. Khi quan sát qua kính thiên văn, bạn sẽ thấy đĩa hành tinh dài 16 cung giây được bao quanh bởi vành đai của nó kéo dài 36 cung giây và nghiêng 22° so với tầm nhìn của chúng ta. Xem bài viết.
Vào mỗi ngày trong tuần sẽ có bài viết cụ thể cho từng sự kiện trên đây.
 |
| Bầu trời trong tuần từ 6/1 đến 12/1/2014 |
Bạn sẽ được quan sát sự trở lại của chòm sao Leo (Sư Tử) trên bầu trời vào tối hôm đó. Hãy tìm ra chòm sao này từ khoảng 10 giờ đêm ở gần chân trời hướng đông. Khi chòm Leo vừa mọc lên thì Mặt Trăng cũng vừa lặn xuống, nên bạn có thể thỏa sức chiêm ngưỡng chòm sao này mà không bị ánh trăng quấy phá, tuy là vậy nhưng chòm Sư Tử vẫn khá mờ nhạt và bạn phải sử dụng những thiên thể khác làm chỉ dẫn.
 |
| Hình minh họa bởi Stellarium. Tiếng Việt bởi Ftvh - Vũ trụ trong tầm tay. |
Sử dụng nhóm sao Bắc Đẩu thuộc chòm sao Ursa Major (Đại Hùng) nằm cao trên bầu trời ở hướng đông bắc, vẽ một đường thẳng dài 45° từ ngôi sao Merak đi lên rồi bạn sẽ bắt gặp ngôi sao Regulus - ngôi sao sáng nhất của chòm Leo. Đường thẳng vừa nối dài đi ngang qua giữa chòm sao Leo Minor (Tiểu Sư). Xem bài viết.
Thứ ba, 7/1
Bạn hãy quan sát ngôi sao quỷ Algol trong chòm sao Perseus (Anh Tiên) từ khi màn đêm vừa buông xuống để thấy nó thay đổi độ sáng biểu kiến từ +3,4 đến +2,1. Nó sẽ lên đến vị trí cao nhất trên bầu trời vào nửa đêm với độ cao khoảng 60 độ so với đường chân trời. Đây là một hệ sao đôi nên độ sáng biểu kiến của nó thay đổi từ cực đại cho đến cực tiểu cứ mỗi 2,87 ngày là một chu kỳ.
 |
| Hình minh họa bởi Stellarium. Tiếng Việt bởi Ftvh - Vũ trụ trong tầm tay. |
Ngôi sao Algol thuộc chòm sao Perseus nằm gần những chòm sao và thiên thể đặc trưng của mùa đông. Bạn có thể tìm ra nó ở khoảng 60 độ so với đường chân trời ngay khi màn đêm vừa buông xuống, nó nằm gần cụm sao Pleiades trong chòm sao Taurus (Kim Ngưu). Xem bài viết.
Thứ tư, 8/1
Mặt Trăng sẽ đạt pha bán nguyệt đầu tiên trong tháng vào 10 giờ sáng 8/1, lúc này nó nằm trong khu vực chòm sao Pisces (Song Ngư). Mặt Trăng có thể chỉ dẫn bạn đến với hành tinh Sao Thiên Vương, nằm cách 9° về hướng tây nam so với Mặt Trăng. Hãy sử dụng kính thiên văn và hướng thẳng về khu vực này với độ phóng đại 100x để thấy đĩa hành tinh nhỏ màu xanh lục. Xem bài viết.
Thứ năm, 9/1
Tam giác mùa đông tỏa sáng ở bầu trời hướng đông nam khi màn đêm vừa buông xuống. Bộ ba thiên thể tạo nên tam giác này không phải là một chòm sao (constellation) mà chúng là một nhóm sao (asterism), tức là chúng có hình dạng dễ nhận biết nhưng không phải là một chòm chính thức. Nhóm sao nổi tiếng nhất là nhóm sao Bắc Đẩu - chúng là 7 ngôi sao sáng nhất của chòm sao Ursa Major (Đại Hùng), còn nhiều nhóm sao khác như Tam giác mùa hè hay Lục giác mùa đông, ...
 |
| Tam giác mùa đông và Mặt Trăng bởi Stefano De Rosa. Xem trên trang của tác giả. |
Tam giác mùa đông được tạo nên bởi 3 ngôi sao sáng : ngôi sao Sirius của chòm sao Canis Major (Đại Khuyển) - tượng trưng cho vòng đeo cổ của chú chó săn này, ngôi sao Procyon của chòm sao Canis Minor (Tiểu Khuyển), cùng ngôi sao sáng thứ 10 trên bầu trời thuộc chòm sao Orion (Lạp Hộ) - sao Betelgeuse màu cam - tượng trưng cho vai phải của chàng thợ săn. Xem bài viết.
Thứ sáu, 10/1
Sao Hỏa mọc lên ở bầu trời hướng đông từ sau nửa đêm, hành tinh đỏ tỏa sáng với độ sáng biểu kiến là +0,9 - tương đương với ngôi sao thuộc chòm sao mà nó đang đi qua : sao Spica của chòm sao Virgo. Sao Hỏa sẽ cách sao Virgo khoảng 10° vào tối này và cách nhau chỉ 5° vào cuối tháng. Xem bài viết.
Thứ bảy, 11/1
Mặt Trăng sẽ nằm gần cụm sao Pleiades và ngôi sao đỏ cam Aldebaran thuộc chòm sao Taurus (Kim Ngưu). Mặc dù cho ánh sáng của Mặt Trăng là rất sáng, bạn vẫn có thể dễ dàng quan sát được sao Aldebaran bằng mắt thường. Xem bài viết.
 |
| Orion, Taurs, Mặt Trăng và Pleiades. Tác giả : Brigitte Bailleul. Xem trên trang Flickr. |
Xem bài viết Cụm sao Pleiades - Bảy chị em nổi tiếng trên bầu trời.
Xem bài viết Aldebaran - Con mắt đỏ rực lửa của con bò vàng Taurus.
Chủ Nhật, 12/1
Sao Thổ là mục tiêu dễ dàng bắt gặp cho bạn ở bầu trời hướng đông sau nửa đêm. Nó nằm trong chòm sao Libra (Thiên Xứng) với độ cao khoảng 20° so với đường chân trời trước khi bình minh đến. Sao Thổ tỏa sáng với độ sáng biểu kiến là +0,6 nên nó là thiên thể sáng nhất vùng trời này. Khi quan sát qua kính thiên văn, bạn sẽ thấy đĩa hành tinh dài 16 cung giây được bao quanh bởi vành đai của nó kéo dài 36 cung giây và nghiêng 22° so với tầm nhìn của chúng ta. Xem bài viết.
Vào mỗi ngày trong tuần sẽ có bài viết cụ thể cho từng sự kiện trên đây.
Anh Tuấn Nguyễn theo Astronomy và EarthSky
