Truyền thuyết về chòm sao Cassiopeia
 |
| Tranh sơn dầu của Pierre Mignard vào năm 1679 cho thấy cảnh vua Cepheus và hoàng hậu Cassiopeia cảm tạ anh hùng Perseus vì đã giải cứu con gái của họ là công chúa Andromeda. Nguồn hình ảnh : Web Gallery of Art. |
Một ngày kia khi bà đang chải mái tóc dài của mình, bà dám khẳng định và cho rằng mình là người đẹp hơn các nữ thần biển mà được gọi là các Nereid. Sự ngạo mạn như vậy làm cho các nữ thần biển tức giận và họ tìm đường trả thù. Có tới 50 nereid và tất cả đều là con gái của Nereus - ông già của biển cả, trong số 50 nereid đó, có Amphitrite đã kết hôn với vị thần biển Poseidon. Amphitrite và chị em của cô kêu gọi Poseidon trừng phạt Cassiopeia vì sự ngạo mạn của bà.
Theo yêu cầu của những nữ thần biển, vị thần biển Poseidon cho một con quái vật tới để tàn phá bờ biển của vương quốc mà vua Cepheus đang cai trị. Con quái vật này là chòm sao Cetus (Kình Ngư) trên bầu trời. Để xoa dịu cơn nóng giận của con quái vật, Cepheus và Cassiopeia đã cột con gái của họ là công chúa Andromeda vào một cột đá làm tế vật hy sinh, nhưng nàng đã được cứu thoát khỏi hàm răng sắc bén của con quái vật bởi anh hùng Perseus.
Trên bầu trời, chòm sao Cassiopeia là hình ảnh của một bà hoàng ngôi trên ngai vàng. Như là một hình phạt phụ, bà buộc phải ngồi ở vòng tròn xích vĩ gần thiên đỉnh mãi mãi và có thời gian trong năm, chòm sao này bị quay ngược lại, như là hình phạt cho bà phải ngồi quay đầu ngược xuống, trông rất là khó coi. Germanicus Caesar nói : "Khuôn mặt của bà nhăn nhó vì đau đớn, bà dang tay ra để đón đứa con gái Andromeda bị bỏ rơi và mong nàng sẽ tha thứ tội lỗi của bà", và đó là mô tả đầu tiên về chòm sao này trong các tác phẩm hội họa của Aratus và Hyginus. Tuy nhiên, từ thời điểm các họa phẩm của Dürer trở đi, bà hoàng hậu từ con này đã không còn được mô tả với cánh tay dang rộng nữa, mà là một tay giơ cao và tay kia thì để vào trong lòng, bàn tay giơ cao kia cầm mái tóc dài hay áo khoác của bà.
Chòm sao Cassiopeia có hình dạng chữ M hay chữ W rất đặc trưng được tạo nên bởi năm ngôi sao sáng nhất của nó. Alpha Cassiopeiae hay còn được gọi là Shedir hay Schedar, theo tiếng Arab là al-sadr có nghĩa là cái vú, và ngôi sao này được Ptolemy mô tả là nơi của bộ ngực của bà hoàng hậu. Beta Cassiopeiae được biết tới như là Caph trong tiếng Arab có nghĩa là bàn tay nhuộm màu. Delta Cassiopeiae được đặt tên là Ruchbah trong tiếng Arab là rukbat và có nghĩa là cái đầu gối. Ngôi sao trung tâm của chữ M hay W là sao Gamma Cassiopeiae, một ngôi sao biến quang thất thường, nó thường xuyên bùng phát ánh sáng.
Thiên văn học Trung Hoa
Chúng ta biết rằng chòm sao này có hình dạng chữ M hay chữ W trong thời hiện đại, nhưng theo bản đồ sao của người Trung Hoa cổ đại thì không có chòm sao nào như vậy hết. Thay vào đó, ba ngôi sao của chữ M hay W là một phần của một nhóm sao gọi là Vương Lượng (Wángliàng - 王亮) - một người đánh xe ngựa theo truyền thuyết của Trung Hoa. Bản đồ sao cổ của Trung Quốc mô tả một nhóm bốn ngôi sao tạo thành hình quạt gồm Gamma, Eta, Alpha và Zeta Cassiopeiae là con ngựa và ngôi sao thứ năm là Beta Cassiopeiae chính là ông Vương Lượng. Một ngôi sao khác tượng trưng cho cái roi mà ông cầm là sao Kappa Cassiopeiae. Tuy nhiên, nhiều mô tả sau đó cho rằng các ngôi sao Beta, Kappa, Eta, Alpha và Lambda Cassiopeiae, với Gamma Cassiopeiae chính là cái roi.
Vương Lượng là nhân vật trong một câu chuyện về đạo đức ở nước Trung. Vương Lượng được một người thợ săn yêu cầu chở đi để săn bắn, nhưng họ không bắn được dù là một con chim trong suốt ngày hôm đó. Sau khi ông Vương chở người thợ săn đó về thì người thợ săn chê ông là người đánh xe dở nhất trên thế giới. Cắn rứt bởi những lời chê bai, Vương Lượng yêu cầu người thợ săn đó cho ông thử lại lần nữa. Lần này, họ bắn được 10 con chim chỉ trong một buổi sáng. Ấn tượng với thành quả thu được, người thợ săn hỏi Vương Lượng có thể trở thành người đánh xe riêng cho ông ta không, nhưng ông Vương từ chối và giải thích rằng : lần đầu tiên ông cho xe chạy theo đường đi mà người thợ săn đã nói trong khi lần thứ nhì thì ông chạy xe và nhắm thẳng vào những con chim để cho người thợ săn dễ bắn hơn.
Hai ngôi sao khác của chòm sao Cassiopeia là Delta và Epsilon Cassiopeiae là một phần của chuỗi sáu ngôi sao được gọi là Các Đạo (Gédào - 閣道) chạy từ sao Iota Cassiopeiae ở phía bắc qua sao Theta Cassiopeiae và tới sao Omicron Cassiopeiae ở phía nam. Các Đạo tượng trưng cho một con đường đi vào Cung điện Trung tâm và theo từ ngữ của người Trung Quốc thì khu vực này là vùng xung quanh thiên cực. Các Đạo cũng được cho là lá cờ hay biểu ngữ của Vương Lượng, bên cạnh đó là ngôi sao Phụ Lộ (Fùlù - 附路) là ngôi sao Zeta Cassiopeiae tượng trưng cho con đường ngoài lề thay thế cho con đường chánh.
Theo các chòm sao ngày nay, đi từ phía bắc Cassiopeia qua Cepheus tới Camelopardalis (Lộc Báo) là một chuỗi chín ngôi sao gọi là Truyền Xá (Chuánshě - 傳舍), tượng trưng cho phòng ở của khách. Những căn phòng ở của khách này nằm ngay bên ngoài bức tường của Cung điện Trung tâm.
Cách xa lối vào Cung điện Trung tâm về phía bắc là Hoa Cái (Huāgài - 華蓋) và Cống (Gāng - 杠), hai nhóm sao liên quan tới ngai vàng để rước Hoàng đế. Hoa Cái bao gồm bảy ngôi sao và Cống thì có chín ngôi sao, ngôi sao sáng nhất trong số đó là sao 50 Cas với độ sáng biểu kiến là 4,0.
Bức tường ranh giới phía đông của Cung điện Trung tâm thường được cho là kết thúc bởi cặp sao gần 21 và 23 Cassiopeiae, mặc dù nhiều tài liệu khác thì cho rằng nó kết thúc trong chòm sao Cepheus.
+Anh Tuấn Nguyễn dịch theo sách Star Tales của Ian Ridpath
