Sự kiện quan sát bầu trời tháng 11 năm 2017
Tháng 11 đến cùng với những cơn gió lạnh đầu đông. Tuy thế, điều đó không ngăn cản được nhiệt huyết cháy bỏng của những người yêu thiên văn học, yêu vẻ đẹp của bầu trời. Họ lại đang chuẩn bị sẵn sàng để mặc áo khoác đứng hàng giờ chờ phơi sáng ảnh, nằm dưới cái lạnh để chờ những vệt sao băng hay thức đêm chỉ để đợi những mục tiêu lý tưởng.
Những sự kiện, hiện tượng quan sát bầu trời nổi bật được liệt kê bên dưới đây, cũng có thể sẽ khiến nhiều người phải thao thức. Hãy cùng xem qua và đừng quên quan sát những sự kiện thiên văn thú vị trong tháng này nhé.
Các sự kiện quan sát
• Mưa sao băng Taurid
Ngay từ những đêm đầu tháng, bạn đã có thể quan sát được một cơn mưa sao băng nhỏ với tên gọi Taurid. Cơn mưa sao băng này sẽ có khoảng 10 vệt sao băng xuất hiện trên bầu trời vào lúc cực điểm.
Bạn có thể quan sát được mưa sao băng Taurid bằng cách nhìn về bầu trời hướng đông vào tối 4 tháng 11, hoặc rạng sáng 5 tháng 11 ở bầu trời hướng tây, tại khu vực chòm sao Taurus (Kim Ngưu, hay Bò vàng). Chòm sao Taurus và tâm điểm mưa sao băng sẽ mọc lên bầu trời hướng đông vào buổi tối, lên cao nhất trên thiên đỉnh vào nửa đêm và lặn dần về hướng tây sau nửa đêm.
Tuy nhiên, cực điểm mưa sao băng Taurid năm nay vào đúng hôm Mặt Trăng đạt pha Trăng tròn. Nghĩa là Mặt Trăng sẽ rất sáng và là sự cản trở cực phiền toái. Đây là một cơn mưa sao băng nhỏ lại có sự quấy phá của ánh sáng Trăng, nên bạn hãy đợi quan sát trận tiếp theo, được ghi ngay bên dưới đây.
• Mưa sao băng Leonid
Hai tuần sau mưa sao băng Taurid cũng là lúc Mặt Trăng đạt pha Trăng mới (không Trăng), mưa sao băng Leonid đạt cực điểm vào rạng sáng 18 tháng 11 là một cơn mưa sao băng trung bình và thích hợp để bạn quan sát vào một buổi dã ngoại cuối tuần.
Để quan sát được cơn mưa sao băng này, hãy nhìn về bầu trời hướng đông từ 3 giờ sáng ngày 18 tháng 11, ở khu vực chòm sao Leo (Sư Tử). Vì là một cơn mưa sao băng không lớn và thời tiết vào mùa đông thật khó lường, nên hãy chú ý vấn đề thời tiết trước khi quan sát.
• Sao Thủy nằm xa nhất về hướng đông
Buổi chiều ngày 24 tháng 11 tới đây là thời điểm tốt nhất để bạn quan sát Sao Thủy – hành tinh tuy không mờ nhưng rất khó quan sát. Vào ngày này, Sao Thủy sẽ nằm xa nhất về hướng đông so với Mặt Trời, tức là nó sẽ lên cao nhất trên bầu trời của Trái Đất và ở đó lâu nhất.
Với độ sáng biểu kiến là -2,1, hành tinh này sẽ lên cao không quá 19 độ so với chân trời hướng tây bắc. Đợi khi ánh sáng chói lóa của Mặt Trời dần tắt đi, bạn sẽ quan sát được nó, cụ thể là từ 17 giờ 39 phút cho tới 18 giờ 52 phút – một tiếng rưỡi ngắn ngủi để quan sát nó vào buổi chiều hoàng hôn.
Trong vài tuần tới, khoảng cách biểu kiến giữa Sao Thủy và Mặt Trời sẽ giảm xuống, tức Sao Thủy sẽ tới gần Mặt Trời trên bầu trời. Điều này làm Sao Thủy dần mờ nhạt trong ánh sáng chói chang của Mặt Trời, nó nằm càng thấp và lặn đi mất.
Xem video trên Facebook
Các hành tinh
Trong tháng này, bạn sẽ quan sát được đầy đủ 7 hành tinh trong Hệ Mặt Trời của chúng ta. Cụ thể thời gian và vị trí xuất hiện của chúng, như sau:
• Sao Thủy. Như đề cập bên trên, hành tinh này sẽ quan sát được tốt nhất vào chiều 24 tháng 11, nghĩa là bạn sẽ quan sát được hành tinh này ở bầu trời buổi chiều trong suốt tháng. Qua mỗi chiều, nó sẽ lên cao dần và ở lại lâu hơn cho đến ngày 24 rồi mới bước vào thời gian lặn thấp dần đi.
• Sao Kim. Hành tinh này sẽ xuất hiện vào khoảng 90 phút trước khi Mặt Trời mọc vào đầu tháng, và khoảng 60 phút trước khi Mặt Trời mọc vào cuối tháng. Hành tinh này với độ sáng biểu kiến lớn, sẽ tỏa sáng rực rỡ cả vùng trời hướng đông đông nam trong suốt tháng rồi tạm thời lui khỏi bầu trời vào hết tháng.
• Sao Hỏa. Hành tinh đỏ nằm cao hơn Sao Kim 15 độ vào đầu tháng, rồi dần dần khoảng cách này xa hơn và đến cuối tháng, Sao Hỏa sẽ lên cao nhất là 35 độ trên bầu trời hướng đông. Sao Hỏa sẽ xuất hiện từ sau 4 giờ sáng.
• Sao Mộc. Gã khổng lồ của Thái Dương Hệ hiện đang ở phía sau Mặt Trời nên ta không thể thấy được nó vào ban đêm lẫn ban ngày. Nhưng bạn đừng lo, cuối tháng này Sao Mộc sẽ trở lại bầu trời sáng sớm và dần dần chiếm lĩnh vùng trời này sau khi Sao Kim đi mất.
• Sao Thổ. Thổ Tinh đã đồng hành cùng chòm sao Scorpius trong suốt cả mùa hè, giờ đây khi những đêm hè nóng nực qua đi, hành tinh này cũng lặn dần đi ở bầu trời hướng tây nam. Vào đầu tháng, bạn sẽ quan sát được hành tinh này khoảng một tiếng rưỡi. Sao Thổ sẽ rời khỏi bầu trời buổi tối khi tháng 11 chấm dứt.
• Sao Thiên Vương, Sao Hải Vương. Vì đây là hai hành tinh nằm rất xa và có quỹ đạo rất lớn, nên sự thay đổi của nó trên bầu trời là nhỏ qua từng đêm. Lần lượt, chúng sẽ nằm trong chòm sao Pisces và Aquarius trong suốt đêm, bạn có thể quan sát chúng qua ống nhòm hoặc kính thiên văn, dù hình ảnh nhận được cũng không quá ấn tượng.
Các sự kiện giao hội
• Ngày 5. Mặt Trăng tròn nằm gần ngôi sao Aldebaran của chòm sao Taurus, chúng cách nhau 7 độ trên bầu trời. Đêm này là đêm cực điểm của mưa sao băng Taurid – có xuất phát điểm từ chòm sao Taurus.
• Ngày 13. Sao Kim và Sao Mộc sẽ nằm rất gần nhau, cả hai chỉ cách nhau 20 phút – tức là chưa đầy một độ – trên bầu trời. Khoảng cách này là rất gần và bạn có thể thấy được chúng trong cùng một trường nhìn của ống kính quan sát.
• Ngày 15. Mặt Trăng và Sao Hỏa sẽ nằm cách nhau 3 độ trên bầu trời sáng sớm hôm này. Chúng sẽ xuất hiện từ 3 giờ sáng và lên cao nhất là 32 độ khi Mặt Trời bắt đầu xuất hiện và nhấn chìm chúng trong ánh sáng ban ngày.
• Ngày 17. Sáng sớm ngày này, Sao Kim, Sao Mộc cùng Trăng tàn cuối tháng với phần lưỡi liềm cực kỳ mỏng, sẽ tụ lại với nhau trên bầu trời để tạo thành một hình tam giác gần đều. Mỗi thiên thể sẽ cách nhau trên dưới 5 thiên độ.
• Ngày 20. Trăng non đầu tháng với phần lưỡi liềm rất mỏng tạo thành một hình tam giác trên bầu trời với Sao Thổ và Sao Thủy. Bộ ba sẽ xuất hiện chóng vánh ở bầu trời hoàng hôn hướng tây chưa đầy một giờ đồng hồ rồi lặn đi mất.
Các thiên thể
Cụm sao Pleiades hay Messier 45 sẽ vào thời gian quan sát tốt trong năm là tối 17 tháng 11 tới. Với độ sáng biểu kiến +1,5, cụm sao này sẽ xuất hiện trên bầu trời trong cả đêm để bạn quan sát nó. Hãy tìm ra cụm sao này trong chòm sao Taurus. Xem video.
Pha Trăng, tiết khí
Trăng tròn tháng Chín ÂL vào lúc 12:24 ngày 04/11.
Trăng hạ huyền tháng Chín ÂL vào lúc 03:38 ngày 11/11.
Trăng mới tháng Mười ÂL vào lúc 18:44 ngày 18/11.
Trăng thượng huyền tháng Mười ÂL vào lúc 00:04 ngày 27/11.
Tiết Lập đông (立冬) bắt đầu vào lúc 12:37 ngày 07/11.
Tiết Tiểu tuyết (小雪) bắt đầu vào lúc 10:04 ngày 22/11.
Bạn hãy ghi chú lại những sự kiện này vào lịch cá nhân của mình để không phải bỏ lỡ nhé. Ftvh sẽ nhắc nhở bạn vào vài ngày trước khi sự kiện diễn ra. Chúc các bạn những đêm đẹp trời và đầy đam mê với màn đêm huyền diệu.
Những sự kiện, hiện tượng quan sát bầu trời nổi bật được liệt kê bên dưới đây, cũng có thể sẽ khiến nhiều người phải thao thức. Hãy cùng xem qua và đừng quên quan sát những sự kiện thiên văn thú vị trong tháng này nhé.
 |
| Sự kiện quan sát bầu trời tháng 11 năm 2017. Hình ảnh: Nigel Stanford. |
Các sự kiện quan sát
• Mưa sao băng Taurid
Ngay từ những đêm đầu tháng, bạn đã có thể quan sát được một cơn mưa sao băng nhỏ với tên gọi Taurid. Cơn mưa sao băng này sẽ có khoảng 10 vệt sao băng xuất hiện trên bầu trời vào lúc cực điểm.
Bạn có thể quan sát được mưa sao băng Taurid bằng cách nhìn về bầu trời hướng đông vào tối 4 tháng 11, hoặc rạng sáng 5 tháng 11 ở bầu trời hướng tây, tại khu vực chòm sao Taurus (Kim Ngưu, hay Bò vàng). Chòm sao Taurus và tâm điểm mưa sao băng sẽ mọc lên bầu trời hướng đông vào buổi tối, lên cao nhất trên thiên đỉnh vào nửa đêm và lặn dần về hướng tây sau nửa đêm.
Tuy nhiên, cực điểm mưa sao băng Taurid năm nay vào đúng hôm Mặt Trăng đạt pha Trăng tròn. Nghĩa là Mặt Trăng sẽ rất sáng và là sự cản trở cực phiền toái. Đây là một cơn mưa sao băng nhỏ lại có sự quấy phá của ánh sáng Trăng, nên bạn hãy đợi quan sát trận tiếp theo, được ghi ngay bên dưới đây.
• Mưa sao băng Leonid
Hai tuần sau mưa sao băng Taurid cũng là lúc Mặt Trăng đạt pha Trăng mới (không Trăng), mưa sao băng Leonid đạt cực điểm vào rạng sáng 18 tháng 11 là một cơn mưa sao băng trung bình và thích hợp để bạn quan sát vào một buổi dã ngoại cuối tuần.
Để quan sát được cơn mưa sao băng này, hãy nhìn về bầu trời hướng đông từ 3 giờ sáng ngày 18 tháng 11, ở khu vực chòm sao Leo (Sư Tử). Vì là một cơn mưa sao băng không lớn và thời tiết vào mùa đông thật khó lường, nên hãy chú ý vấn đề thời tiết trước khi quan sát.
• Sao Thủy nằm xa nhất về hướng đông
Buổi chiều ngày 24 tháng 11 tới đây là thời điểm tốt nhất để bạn quan sát Sao Thủy – hành tinh tuy không mờ nhưng rất khó quan sát. Vào ngày này, Sao Thủy sẽ nằm xa nhất về hướng đông so với Mặt Trời, tức là nó sẽ lên cao nhất trên bầu trời của Trái Đất và ở đó lâu nhất.
Với độ sáng biểu kiến là -2,1, hành tinh này sẽ lên cao không quá 19 độ so với chân trời hướng tây bắc. Đợi khi ánh sáng chói lóa của Mặt Trời dần tắt đi, bạn sẽ quan sát được nó, cụ thể là từ 17 giờ 39 phút cho tới 18 giờ 52 phút – một tiếng rưỡi ngắn ngủi để quan sát nó vào buổi chiều hoàng hôn.
Trong vài tuần tới, khoảng cách biểu kiến giữa Sao Thủy và Mặt Trời sẽ giảm xuống, tức Sao Thủy sẽ tới gần Mặt Trời trên bầu trời. Điều này làm Sao Thủy dần mờ nhạt trong ánh sáng chói chang của Mặt Trời, nó nằm càng thấp và lặn đi mất.
Các hành tinh
Trong tháng này, bạn sẽ quan sát được đầy đủ 7 hành tinh trong Hệ Mặt Trời của chúng ta. Cụ thể thời gian và vị trí xuất hiện của chúng, như sau:
• Sao Thủy. Như đề cập bên trên, hành tinh này sẽ quan sát được tốt nhất vào chiều 24 tháng 11, nghĩa là bạn sẽ quan sát được hành tinh này ở bầu trời buổi chiều trong suốt tháng. Qua mỗi chiều, nó sẽ lên cao dần và ở lại lâu hơn cho đến ngày 24 rồi mới bước vào thời gian lặn thấp dần đi.
• Sao Kim. Hành tinh này sẽ xuất hiện vào khoảng 90 phút trước khi Mặt Trời mọc vào đầu tháng, và khoảng 60 phút trước khi Mặt Trời mọc vào cuối tháng. Hành tinh này với độ sáng biểu kiến lớn, sẽ tỏa sáng rực rỡ cả vùng trời hướng đông đông nam trong suốt tháng rồi tạm thời lui khỏi bầu trời vào hết tháng.
• Sao Hỏa. Hành tinh đỏ nằm cao hơn Sao Kim 15 độ vào đầu tháng, rồi dần dần khoảng cách này xa hơn và đến cuối tháng, Sao Hỏa sẽ lên cao nhất là 35 độ trên bầu trời hướng đông. Sao Hỏa sẽ xuất hiện từ sau 4 giờ sáng.
• Sao Mộc. Gã khổng lồ của Thái Dương Hệ hiện đang ở phía sau Mặt Trời nên ta không thể thấy được nó vào ban đêm lẫn ban ngày. Nhưng bạn đừng lo, cuối tháng này Sao Mộc sẽ trở lại bầu trời sáng sớm và dần dần chiếm lĩnh vùng trời này sau khi Sao Kim đi mất.
• Sao Thổ. Thổ Tinh đã đồng hành cùng chòm sao Scorpius trong suốt cả mùa hè, giờ đây khi những đêm hè nóng nực qua đi, hành tinh này cũng lặn dần đi ở bầu trời hướng tây nam. Vào đầu tháng, bạn sẽ quan sát được hành tinh này khoảng một tiếng rưỡi. Sao Thổ sẽ rời khỏi bầu trời buổi tối khi tháng 11 chấm dứt.
• Sao Thiên Vương, Sao Hải Vương. Vì đây là hai hành tinh nằm rất xa và có quỹ đạo rất lớn, nên sự thay đổi của nó trên bầu trời là nhỏ qua từng đêm. Lần lượt, chúng sẽ nằm trong chòm sao Pisces và Aquarius trong suốt đêm, bạn có thể quan sát chúng qua ống nhòm hoặc kính thiên văn, dù hình ảnh nhận được cũng không quá ấn tượng.
Các sự kiện giao hội
• Ngày 5. Mặt Trăng tròn nằm gần ngôi sao Aldebaran của chòm sao Taurus, chúng cách nhau 7 độ trên bầu trời. Đêm này là đêm cực điểm của mưa sao băng Taurid – có xuất phát điểm từ chòm sao Taurus.
• Ngày 13. Sao Kim và Sao Mộc sẽ nằm rất gần nhau, cả hai chỉ cách nhau 20 phút – tức là chưa đầy một độ – trên bầu trời. Khoảng cách này là rất gần và bạn có thể thấy được chúng trong cùng một trường nhìn của ống kính quan sát.
• Ngày 15. Mặt Trăng và Sao Hỏa sẽ nằm cách nhau 3 độ trên bầu trời sáng sớm hôm này. Chúng sẽ xuất hiện từ 3 giờ sáng và lên cao nhất là 32 độ khi Mặt Trời bắt đầu xuất hiện và nhấn chìm chúng trong ánh sáng ban ngày.
• Ngày 17. Sáng sớm ngày này, Sao Kim, Sao Mộc cùng Trăng tàn cuối tháng với phần lưỡi liềm cực kỳ mỏng, sẽ tụ lại với nhau trên bầu trời để tạo thành một hình tam giác gần đều. Mỗi thiên thể sẽ cách nhau trên dưới 5 thiên độ.
• Ngày 20. Trăng non đầu tháng với phần lưỡi liềm rất mỏng tạo thành một hình tam giác trên bầu trời với Sao Thổ và Sao Thủy. Bộ ba sẽ xuất hiện chóng vánh ở bầu trời hoàng hôn hướng tây chưa đầy một giờ đồng hồ rồi lặn đi mất.
Các thiên thể
Cụm sao Pleiades hay Messier 45 sẽ vào thời gian quan sát tốt trong năm là tối 17 tháng 11 tới. Với độ sáng biểu kiến +1,5, cụm sao này sẽ xuất hiện trên bầu trời trong cả đêm để bạn quan sát nó. Hãy tìm ra cụm sao này trong chòm sao Taurus. Xem video.
Pha Trăng, tiết khí
Trăng tròn tháng Chín ÂL vào lúc 12:24 ngày 04/11.
Trăng hạ huyền tháng Chín ÂL vào lúc 03:38 ngày 11/11.
Trăng mới tháng Mười ÂL vào lúc 18:44 ngày 18/11.
Trăng thượng huyền tháng Mười ÂL vào lúc 00:04 ngày 27/11.
Tiết Lập đông (立冬) bắt đầu vào lúc 12:37 ngày 07/11.
Tiết Tiểu tuyết (小雪) bắt đầu vào lúc 10:04 ngày 22/11.
Bạn hãy ghi chú lại những sự kiện này vào lịch cá nhân của mình để không phải bỏ lỡ nhé. Ftvh sẽ nhắc nhở bạn vào vài ngày trước khi sự kiện diễn ra. Chúc các bạn những đêm đẹp trời và đầy đam mê với màn đêm huyền diệu.
Ftvh - Vũ trụ trong tầm tay
