Nhóm sao Bắc Đẩu trên bầu trời núi Pyramid

Có lẽ ai trong chúng ta cũng bắt gặp được nhóm sao này từ những ngày đầu mới làm quen với bầu trời đêm. Nhóm sao này quen thuộc với người yêu thích thiên văn trên khắp thế giới, nhưng trong những nền văn hóa khác nhau, chúng lại mang những hình tượng khác nhau.

Nhóm sao Bắc Đẩu trên bầu trời núi Pyramid. Hình ảnh: Steve Cullen.

Ở Anh Mỹ, người ta gọi nhóm bảy ngôi sao này là Big Dipper (cái muỗng lớn) hay Plough (cái cày), trong khi ở Á Đông chúng được gọi là Bắc Đẩu. Chúng thuộc một chòm sao lớn hơn được gọi chính thức là Ursa Major (Đại Hùng, Chú gấu lớn).

Các ngôi sao tạo nên nhóm sao này gồm (trái qua phải, theo hình): Alkaid, Mizar/Alcor, Alioth, Megrez, Phecda, Merak, và Dubhe. Chúng ta đều biết rằng các ngôi sao trên bầu trời vốn dĩ không nằm gần nhau trong thực tế, chúng chỉ gần nhau trên bầu trời khi quan sát từ Trái Đất.

Nhưng thật ngạc nhiên, hầu hết các ngôi sao của nhóm sao Bắc Đẩu dường như đều di chuyển theo cùng một hướng trong không gian, và không chỉ các ngôi sao sáng nhất, nó còn bao gồm những ngôi sao ít sáng hơn trong cả vùng trời rộng lớn như thế.

Chuyển động chung này được đo đạc và người ta nhận thấy rằng tất cả chúng đều thuộc về một cụm sao ở gần đó, cách chúng ta khoảng 75 năm ánh sáng và trải rộng đến 30 năm ánh sáng trong không gian. Hình ảnh này được chụp ở núi Pyramid tại tỉnh Alberta, Canada.

Chú thích thuật ngữ:
• chòm sao: tập hợp các ngôi sao trong một vùng của bầu trời, các ngôi sao sáng được nối lại thành một hình ảnh nào đó có trong các câu chuyện thần thoại. Có 88 chòm sao được công nhận chính thức bởi Hiệp hội Thiên văn Quốc tế (IAU).
• nhóm sao: cũng giống chòm sao, nhưng khác ở chỗ: hình nối các ngôi sao sáng trong vùng trời đó không được công nhận chính thức mà chúng mang tính chất địa phương hơn.
• cụm sao: tập hợp các ngôi sao nằm gần gũi nhau trong không gian vũ trụ thực tế, chứ không phải chỉ trên bầu trời Trái Đất. Các ngôi sao của chòm sao hay nhóm sao nằm liên quan nhau trên bầu trời, nhưng trong không gian thực tế, hầu hết chúng đều cách rất xa nhau và không có liên quan gì đến nhau.

> Tải hình lớn (1365 px × 1021 px – 181 KB)

Tuấn Anh

theo APOD