Tam giác mùa hè là tiêu điểm của bầu trời đêm mùa hè

Tam giác mùa hè là một tam giác trên bầu trời được tạo thành từ 3 đỉnh là 3 ngôi sao sáng, quan sát tốt vào mùa hè ở bắc bán cầu. Tuy nhiên, khi quan sát ở nam bán cầu bạn cũng có thể thấy được một phần của tam giác này.

Phần trung tâm của Ngân Hà đi qua chòm sao Cassiopeia (Thiên Hậu) và tam giác mùa hè. Tác giả : Eclipse.sx . Xem kích cỡ lớn hơn.

Tam giác mùa hè chỉ là mảng sao (asterism) chứ KHÔNG PHẢI là chòm sao (constellation), mảng sao mang tính chất lịch sử và tính địa phương nhiều hơn và chúng được tạo nên từ những ngôi sao của những chòm sao khác nhau nên chúng không được công nhận như là một trong 88 chòm sao hiện đại.

Tam giác mùa hè trên bầu trời Madrid, Tây Ban Nha đêm 9/7 vừa qua chụp bởi nữ nhiếp ảnh gia Annie Lewis. Cô có chú thích bức hình này rằng, khi quan sát bằng mắt thì cô chỉ nhìn thấy ba ngôi sao sáng, nhưng thật bất ngờ vì máy ảnh của cô thấy được nhiều sao hơn cả cô.

Hãy nhìn về hướng đông bắc trong những đêm đầy sao của tháng sáu và tháng bảy này để tìm ra cho mình ngôi sao màu trắng-xanh lấp lánh có tên là Vega thuộc chòm sao Lyra (Thiên Cầm). Nó là một đỉnh của Tam giác mùa hè và là ngôi sao sáng nhất trong ba đỉnh tam giác, bạn có thể thấy nó ngay cả trong thành phố bị ô nhiễm ánh sáng.

Tiếp theo là ngôi sao ở bên trái-phía dưới so với sao Vega, đó là ngôi sao Deneb thuộc chòm sao Cygnus (Thiên Nga), ngôi sao này là ngôi sao sáng thứ ba trong ba đỉnh của tam giác. Chiều dài cánh tay của bạn khi dang thẳng ra xấp xỉ với khoảng cách từ sao Vega đến sao Deneb trên bầu trời.

Và bên phải-phía dưới của sao Vega đó là ngôi sao sáng thứ hai trong tam giác - sao Altair thuộc chòm sao Aquila (Thiên Ưng).

Tam giác mùa hè trên bầu trời hướng đông bắc trong những đêm mùa hè.

Một khi bạn đã biết rõ vị trí của những ngôi sao thuộc Tam giác mùa hè thì bạn có thể xác định vị trí của dải Ngân Hà trên bầu trời một cách dễ dàng. Lưu ý là nếu muốn thấy được dải Ngân Hà thì bạn phải quan sát ở một nơi thật tối và thời tiết phải thật tốt.

Tam giác mùa hè đánh dấu cho các mùa rất tốt, khi những ngôi sao của Tam giác mùa hè xuất hiện ở bầu trời hướng đông khi chạng vạng thì đó là giữa tháng sáu - là thời điểm mùa xuân nhường chỗ lại cho mùa hè. Còn khi chúng lặn ở bầu trời hướng tây mỗi khi rạng đông là thời điểm mùa hè nhường chỗ lại cho mùa thu.

Trong dân gian Việt Nam, câu chuyện Ngưu Lang Chức Nữ gắn liền với những ngôi sao trong Tam giác mùa hè này. Sao Vega (sao Chức Nữ) là ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra (Thiên Cầm) và là sao sáng thứ 5 trên bầu trời đêm. Sao Altair (sao Ngưu Lang) là ngôi sao sáng nhất của chòm sao Aquila (Thiên Ưng) và là sao sáng thứ 12 trên bầu trời đêm. Bạn luôn thấy hai ngôi sao này nằm ở hai bên bờ của dải Ngân Hà trên bầu trời đêm, như trong truyện cổ tích thì là Ngưu Lang và Chức Nữ bị Ngọc Hoàng chia cắt ở hai bờ sông ngân, không cho họ gặp mặt nhau.

Đỉnh còn lại của Tam giác mùa hè, là sao Deneb (sao Thiên Tân), là ngôi sao sáng nhất của chòm sao Cynus (Thiên Nga) và là sao sáng thứ 19 trên bầu trời đêm. Theo cổ tích và những dị bản khác nhau, thì Deneb là chiếc cầu Ô thước cho Ngưu Lang và Chức Nữ gặp nhau vào ngày rằm tháng bảy. Deneb còn được cho là tiên nữ được Ngọc Hoàng phái theo cặp tình nhân này.

Bạn có thể xem video Ngưu Lang Chức Nữ và thiên văn học do Ftvh phát hành để tìm hiểu thêm.

Anh Tuấn Nguyễn theo EarthSky